Het meisje met de halve ster

Debra woont met haar ouders en broertje in Rotterdam. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, verwachten ze dat de rust in ons land snel terug zal keren. Naarmate de oorlog voortduurt, krijgen ze te maken met allerlei Joodse maatregelen. Zo mag Debra niet meer in de bibliotheek werken en is haar vader niet meer welkom op de school waar hij als biologieleraar werkt. Wanneer vader en tante opgepakt worden, besluit moeder dat het voor Debra en Siem tijd is om onder te duiken. Siem vertrekt naar een boerderij in Rockanje. Debra gaat zich schuil houden in de duinen van Rockanje. Zo brengt ze niemand in gevaar en kan ze een oogje in het zeil houden op haar broertje. Ze ontmoet hier een wolf die ze Halve ster noemt.

Wanneer de Rotterdamse Diergaarde zwaar beschadigd raakt door een bombardement komen er veel dieren om het leven. Omdat veel hokken kapot zijn en men niet het gevaar wil lopen dat de wilde dieren de stad onveilig maken, wordt besloten de dieren dood te schieten. Een jonge wolf weet te ontsnappen en zwerft enkele dagen door Rotterdam. Hij wordt ontdekt door de oude Joodse dierenarts Saul. Saul neemt de wolf mee in zijn bakfiets naar zijn huis in Rockanje. Saul verzorgt de gewonde wolf en er ontstaat een band tussen de twee. Saul noemt het beest Chaver wat vriend in het Hebreeuws betekent. Wanneer Saul door de Duitsers opgepakt wordt, moet Chaver zich alleen zien te redden in de duinen. Maar dan ontmoet hij Debra.
Het verhaal heeft twee verhaallijnen. We volgen Debra en haar familie en Chaver. Ongeveer halverwege het verhaal ontmoeten Debra en Chaver elkaar. Ook al blijven de twee nu samen, hun verhalen blijven gescheiden. Waar de een ophoudt, gaat de ander verder en de twee verhalen vullen elkaar aan. Debra heeft een Joodse vader. Net als alle Joden moet ze een ster dragen. Omdat ze maar half Joods is, wordt ze in tegenstelling tot haar Joodse vrienden en familie, niet direct opgeroepen. Zo voelt het voor Debra dat haar ster, maar half is. Tot halverwege het boek dacht ik dat de halve ster in de titel hier op sloeg. Maar als je goed kijkt, zie je dat Halve ster een hoofdletter draagt. Chaver heeft een vlekje op zijn voorhoofd wat op een halve ster lijkt. Wanneer Debra het dier ontmoet, noemt ze hem daarom Halve ster. De titel is dus erg mooi gekozen.

Een van mijn boekenkasten is van boven tot beneden gevuld met oorlogsboeken. Wat ik zo bijzonder vind, is dat elk boek weer een ander verhaal vertelt; een ander stukje uit deze vreselijke geschiedenis. Zo besteed Judith in haar boek aandacht aan gemengde huwelijken (Debra had een Joodse vader en niet-Joodse moeder), onderduiken in de natuur en het bombardement op de Diergaarde van Rotterdam. Het verhaal draait ook niet alleen om de oorlog. Ook liefde voor de natuur en voor boeken zijn belangrijke thema’s. Dankzij de kennis over planten en dieren die haar vader haar als kind heeft bijgebracht, weet Debra in de duinen te overleven. Tot slot besteed Judith veel aandacht aan boeken en lezen. Debra werkt in de bibliotheek. Wanneer de Duitsers haar verbieden om hier nog langer te werken, brengt ze haar dagen lezend door. Lezen helpt haar te ontsnappen uit de angstige wereld om haar heen. Gelukkig krijgt Debra na verloop van tijd de mogelijkheid om voor een blinde schrijver te werken. Dankzij dit werk krijgt ze weer een doel in haar leven.

Judith Visser heeft zelf enkele wolfshonden en voelt zich haar leven lang al aangetrokken tot deze dieren. Het is erg mooi hoe ze de taal van de wolven weet te omschrijven. Likken, briesen, piepen, krabben, kwispelen, schuren, grommen het heeft allemaal een betekenis. Vooral de paringsdrang die Chaver voelt, wordt indrukwekkend beschreven. Het verhaal zet je ook aan het denken over de toekomst van de wolf in ons land. Het beest komt keer op keer slecht in het nieuws. Judith Visser laat je beseffen wat een prachtig dier de wolf eigenlijk is. Het dier is niet slecht, zijn leefomgeving is gewoon niet geschikt.

Judith Visser heeft jarenlang zitten broeden op dit verhaal. In het nawoord vertelt ze uitgebreid wat haar bewogen heeft dit boek te schrijven en wie er allemaal bij betrokken waren. Ik herken veel van mijzelf in wat Judith over haar jeugd vertelt. Ik bewonder Judith dat ze haar interesse, maar ook haar angst heeft omgezet in dit prachtige verhaal. Haar beschrijving van de oorlogsjaren in Rotterdam en Rockanje waren heel realistisch. Omdat ik een grote dierenvriend ben, heb genoten van de wijze waarop Judith, Debra en Chaver samen heeft laten leven. De liefde voor de natuur spat van dit verhaal. Voor mij is 'Het meisje met de halve ster' het beste boek van 2023!

Het meisje met de halve ster – Judith Visser

Het is mei 1940 en Rotterdam staat in brand. De half-Joodse Debra overleeft het verwoestende bombardement, maar ontdekt al snel dat het gevaar voor haar en haar familie alleen maar toeneemt. Wanneer anti-Joodse maatregelen elkaar in rap tempo opvolgen en dierbaren beginnen te verdwijnen, ziet ze nog maar één uitweg…

Niet ver bij Debra vandaan wordt ook de Rotterdamse Diergaarde getroffen door bommen. Te midden van alle chaos en ravage slaan verschillende dieren op de vlucht. Zo ook een jonge wolf. Wat volgt zijn twee opgejaagde zielen die elkaar vinden in het diepst van hun wanhoop. Kunnen zij samen overeind blijven?

Het meisje met de halve ster is een rijke en prachtig geschreven roman over onvoorwaardelijke vriendschap in een van de donkerste periodes van de geschiedenis.

Rotterdam, 1940
Een onverwachte vriendschap in een onmenselijke tijd

De mooie cover met op de voorgrond een jonge vrouw met een fiets en een wolf en op de achtergrond de gevolgen van een bombardement, laat meteen zien waar het boek over gaat. En al lezend wordt duidelijk dat ook de titel erg goed gekozen is.

De prettige en beeldende schrijfstijl van de auteur zorgt ervoor dat de gebeurtenissen in het verhaal tot leven komen. Je leeft mee met de personages, voelt de emoties en ziet de omgeving en de verwoesting door de bombardementen. In het eerste deel van het boek voel je de dreiging en de beklemming gevolgd door de verschrikkingen in deel twee, waarbij overleven en de band tussen Debra en Chaver de grootste rol blijft spelen..

Je leest het verhaal vanuit wisselend perspectief, namelijk Debra en de wolf Chaver. Beide personages worden, net als eigenlijk alle personages in het boek, goed uitgewerkt en levensecht neergezet en hun verhalen worden uiteindelijk mooi met elkaar verweven.

Al met al zorgt het ervoor dat ‘Het meisje met de halve ster’ één van de mooiste boeken spelend in de oorlogstijd is, die ik ooit gelezen heb!

En hoeveel van dit soort verhalen er ook al zijn, het zijn verhalen die verteld moeten blijven worden zodat deze periode nooit vergeten wordt. Judith Visser zorgt hiermee voor een belangrijke bijdrage aan deze verhalen.

En vergeet na het lezen van dit boek niet om ook nog het nawoord te lezen, dit is zonder meer de moeite waard!

Het meisje met de halve ster is een indrukwekkende en aangrijpende roman die zich afspeelt tijdens de oorlogsjaren met als rode draad de bijzondere en onvoorstelbare vriendschap tussen mens en dier.

5 ★

Bedankt HarperCollins voor dit recensie-exemplaar in ruil voor mijn eerlijke mening.

Het is al een poos geleden dat ik een boek van Judith Visser heb gelezen. Ooit wist ze me enorm te raken met het boek Oversteken. Daarna is ze voor mij een lange tijd uit beeld geweest. Toen ik de mogelijkheid kreeg om haar nieuwste boek te lezen, greep ik dit met beide handen aan. Iets waar ik, achteraf, heel blij om ben.
Het boek start met het bombardement in Rotterdam, mei 1940. Voor Debra, een half Joods meisje, is dit het begin van een roerige tijd die steeds onveiliger zal gaan worden.
Op hetzelfde moment ontsnapt een jonge wolf in gevangenschap aan de dood. Na een paar angstige dagen wordt hij gered en mee naar huis genomen door Saul, een (Joodse) oud-veearts. Chaver (het Joodse woord voor vriend), zoals Saul hem noemt, wordt door de man liefdevol verzorgd en opgevoed.
Het boek vertelt twee aparte verhaallijnen die in het midden bij elkaar komen. Het verhaal van Debra wordt verteld in de ik-vorm, het verhaal van de wolf wordt geschreven in de derde persoon.
Beide verhalen nemen je mee in de tijd van de Jodenvervolging. Om Debra heen worden steeds meer mensen opgepakt en op transport gezet. In eerste instantie lijkt het allemaal vrij onschuldig maar al snel komen de eerste verhalen naar buiten over Joden die ter dood gebracht zouden worden. Debra waant zich, met een Nederlandse moeder, in eerste instantie veilig. Maar als haar Joodse vader opgepakt wordt, weet ze dat zij de volgende zal zijn die aan de beurt is. Broertje Siem kan onderduiken, voor Debra is geen plek. Ze besluit uiteindelijk, met veel kennis van de natuur, om te proberen te overleven in het bos.
Het lukt ook Saul een tijdje om uit Duitse handen te blijven, maar uiteindelijk staat de vijand toch bij hem voor de deur. Saul wordt opgepakt en meegenomen, Chaver vlucht in paniek het bos in.
Na een poosje alleen te hebben overleefd, komen Debra en Chaver elkaar tegen in het bos en ontwikkelen een sterke vriendschap. Gaat het hen samen lukken uit handen van de vijand te blijven?
Het boek grijpt je meteen bij de keel. Het neemt je mee in de tijd van de Jodenvervolging. Je leest hoe er steeds meer regels opgelegd worden voor de Joodse bevolking en hoe de dreiging steeds groter wordt. Je weet dat op een gegeven moment de vijand voor de deur zal staan, maar je hoopt dat Debra en haar familie en Saul en Chaver op de één of andere manier de dans zullen ontspringen.
Ik had in het begin wat moeite met het verhaal van Chaver. Immers, we weten helemaal niet hoe een wolf denkt en of hij in staat is te voelen wat hij in het boek voelt. Judith is, zeker in het begin, heel voorzichtig met haar woordkeuze, ze legt ook uit dat we niet zeker weten hoe de wolf zich moet voelen maar dat het waarschijnlijk is dat hij het zo en zo ervaart.
Hierdoor kon ik me er op een gegeven moment wel overheen zetten. Het blijft een roman en geen feitelijk verslag. Wat ik fijn vond was dat het verhaal wel verdrietig is, maar dat de emoties wat aan de oppervlakte blijven. Het verhaal van de Joden is een afschuwelijk verhaal, maar emoties nemen niet de overhand waardoor het boek goed leesbaar blijft. Ik ben zelf soms wat huiverig om dit soort verhalen te lezen uit angst niet goed te kunnen slapen, maar dat was niet het geval. Het enige probleem dat ik had is dat ik het boek slecht weg kon leggen, waardoor ik langer las dan eigenlijk goed voor me is. Maar dat terzijde.
Ik zou ‘het meisje met de halve ster’ zeker aan willen raden om te lezen en ik denk dat ik ook wel durf te zeggen dat Judith Visser tot één van de betere schrijfsters van Nederland hoort. Mooi boek!

Dit boek is als een korset dat steeds strakker aangetrokken wordt: het beneemt je steeds verder de adem tot je niet meer kunt ontsnappen en het je volledig in zijn greep heeft.

Begin mei 1940. Nederland blijft toch zeker neutraal? Debra's vader Gideon houdt de moed erin. Zoals altijd gaat hij naar zijn werk als onderwijzer. Ook dochter Debra gaat gewoon naar haar werk in de bibliotheek. Maar dan, wanneer de verovering van Nederland moeilijker blijkt dan gedacht, volgt op 14 mei 1940 het bombardement in Rotterdam.

Debra is op haar werk in de bibliotheek. Zodra het veilig lijkt, rent ze door de verwoeste stad tussen de mensen door die in shock zoeken naar hun geliefden. Door de schrijfstijl van Visser leest het alsof je er zelf midden in staat en de angst van eenieders gezicht leest. Als ze eenmaal thuis is en herenigd met haar ouders en broertje Siem is de opluchting groot. Tot al gauw blijkt: dit is pas het begin...

In deel 1 lees je hoe de nazi's het net om de joden steeds verder sluiten en hoe (half-)joden in grote onzekerheid leven. Onzekerheid over wat de volgende maatregel zal zijn, dat de Duitsers nu toch wel snel klaar zullen zijn met de joden, hoe lang de oorlog nog duurt, welke regels nu wel en niet voor hen gelden met Gideon als gemengd-gehuwde en Debra en Siem als half-joden. Ze leven in angst, schrikken op van ieder geluid en beloven elkaar dat de geruchten uit het Oosten onzin zijn en dat de Nederlandse overheid daar nooit aan mee zou werken.

Dit eerste deel vond ik heel pijnlijk om te lezen. Visser zet de emoties van haar personages ontzettend overtuigend neer. Je voelt mee in hun angst én hun onschuld, hoewel je met de kennis van nu tussen je wimpers doorkijkt omdat je weet welk onheil hen te wachten staat.. Niet eerder las ik een oorlogsroman waarin zoveel ruimte wordt gegeven aan juist die eerste twee jaar oorlog, waarin Nederland leefde als kikkers in een pan koud water die langzaam wordt opgewarmd. Deel 1 werd daarmee enorm onheilspellend en de spanningsboog blijft continu gespannen.

Daar wordt nog een extra laag aan toegevoegd, omdat je ook leest over een wolvenwelp dat wegvlucht uit de oude Diergaarde Rotterdam wanneer na het bombardement van de diergaarde alle roofdieren worden afgeschoten om de bevolking van de stad te beschermen. Het dier vlucht de stad in en raakt bedolven onder het puin tijdens het bombardement van 14 mei. Wanneer gepensioneerd vee-arts Saul hem een paar dagen later vindt, neemt hij hem mee naar Rockanje. Daar leven de wolf, die hij Chaver noemt (Hebreeuws voor vriend), en hij vredig samen. Tot ook Saul, de enige jood in heel Rockanje, niet meer aan het noodlot kan ontsnappen.

De wolf vlucht het bos in en in dezelfde tijd ontvangt de vader van Debra de gevreesde oproep. Er moet iets gebeuren en wel snél! Debra probeert haar familie in veiligheid te brengen en vlucht zelf het bos in bij Rockanje, waar zij Chaver al snel tegen het lijf loopt. Er volgt een korte dans om elkaar tam te maken, maar wanneer zij zacht tegen hem praat en hem Halve Ster noemt, is het ijs gebroken. Alleen al deze vindingrijkheid van de auteur t.a.v. de namen die zo op elkaar lijken is een voorbeeld van hoe zij de verhalen vervlecht en eer aan doet aan zowel mens en dier. In het begin van het boek was ik sceptisch: hoe weet je nou wat een wolf weet, denkt en voelt?! Maar met duidelijk grote kennis van zaken laat Visser me de nuances zien in vaardigheden die mens en dier bezitten en hoe deze elkaar aanvullen.

Het heeft me bij de strot gegrepen en vanaf ongeveer een derde kon ik het boek niet meer wegleggen. Ik las in één ruk uit, met een zwaar hart, afwisselend natte wangen en opgedroogde tranen, maar ook met hoop en vertrouwen dat er in de meest extreme omstandigheden naastenliefde en vriendschappen (te sluiten) zijn.

De uiteindelijke ontknoping verloopt wat mij betreft wel erg gehaast. Richting het laatste jaar oorlog versnelt de auteur het tempo van het boek. De dagen van Debra en Chaver lijken op elkaar en het snellere tempo past bij het angstvallige tussen hoop en vrees leven. Toch vond ik het voor de laatste tijdssprongen minder passend. Op zich is het verhaal rond, maar de weinige woorden die eraan worden besteed (mogelijk omdat er ook bijna geen woorden zijn), maakten dat ik als lezer met alle emotie waarin ik meevoelde en meeleefde het even niet bij kon benen. De epiloog en het uitgebreide nawoord met de overwegingen van de auteur maken hierin wel veel goed.

Zoals de auteur ook aangeeft: oorlogsverhalen zijn er nooit genoeg, want nooit zullen we recht doen aan de verhalen aan alle mensen die het heeft geraakt en nooit mogen we vergeten dat dit nooit meer mag gebeuren en dat we mensen uit andere landen waar oorlog woedt met open armen en open hart en open armen tegemoet zouden moeten treden.